Küba Hakkında Yanlış Bilinenler

Küba yoksul mu? Bir tercümanın aylık maaşı 20$, doktorun ki ise 30$. 1,5 litrelik şişe su ise yaygın olarak 2$, bazen de 1$. İmkanların ciddi dar olduğu konusu tartışma götürmez bir gerçek. Onu buraya bir park edelim. Önce ilerleyebilmemiz için yoksulluk kavramının tanımı üzerinde hemfikir olmamız lazım gelir. Yoksul kime denir? Çok çeşitli tanımlar var, ama UNESCO’nun “mutlak yoksulluk” tanımından gidersek, Yoksulluğa; ev kirası, yiyecek, içecek, giyecek, ilaç, yakacak gibi zorunlu ihtiyaçları karşılayamama durumu deniliyor. Küba’da insanların evleri var, devlet her ay gıda ihtiyaçlarının %40’nı karşılayan bir karne dağıtıyor, eğitim ve sağlık hizmeti ücretsiz, hava çok güzel olduğu için yakacak ihtiyacı yok. Pirinç, şeker, yumurta gibi temel ihtiyaçları da devlet insanlar kolay erişebilsin diye sübvanse ediyor. Müzik, sanat anayasal hak sayılıyor ve konserler, tiyatrolar ya bedava ya da çok uygun fiyata. Şimdi kelime anlamına göre yoksulluk bu durumun tam kaşılığı olmasa da, şartlar kesinlikle iyi değil. Hayat pahalı, herkes ek işlerin peşinde, birçok ev hapşırsan yıkılacak kadar bakımsız, mobilyalar 30-40 senelik, bazı evlerde sıcak su yok… Ekonomik sıkıntılardan biri de devletin her şeyinize ortak olması. Mesela çiftçisininiz, 3-5 dananız var. Yiyecek bir şeyiniz yok, ve havyanlarınızdan birini kesmek istiyorunuz. Hayır, öyle kafanıza göre kesemezsiniz, devletten izin almanız lazım çünkü devlet de o hayvan üzerinde hak sahibi.

Para & Ekonomi Küba’da iki para birimi var, biri turistler tarafından kullanılan CUC, diğeri de Peso. 1 CUC = 25 Peso. Bu ayrımın sebebi yerlilerin birçok ihtiyacının devlet tarafından sübvanse edildiği için farklı ekonomilerin dönüyor olması. Örneğin turistlerin gittiği bir markette su fiyatı 2 CUC’ken, yerlilerin gittiği büfede 0.6 CUC’tu. Evlerinin odalarını sadece bir gece pansiyon olarak işletip, bir aylık maaşları kadar kazandıklarını gören herkes turizmci olmuş. Okullarda öğretmen, hastanelerde doktor, hemşire sıkıntısı baş göstermeye başlamış. Gündüz doktor olan birisini akşam takside direksiyon başında görmek normal. 

Devrimden Önce Küba Kuzey Yarım Kürede Kişi Başına Gelirin En Yüksek Olduğu 5. Ülkeymiş. İnanması güç ama gerçek! Ekonomi aslında Küba’da zamanında tıkırındaymış. Amerika’da içkinin yasak olduğu 1920’lerde Amerikalıların günahlar ülkesi haline gelen Küba’ya oluk oluk turist, yatırım ve para girmeye başlıyor. Ama bu zenginlik eşit dağılmıyor, daha çok Amerikan mafyasının işlettiği kumarhane, kulüpler, genelevler ve otel sahipleri ve yandaş Kübalıların ceplerinde birikiyormuş. Darbeyi hazırlayan zemin de bu olmuş zaten. 

Kemerleri Sıkmaktan Nefessiz Kaldıkları Dönem Devrim sonrası tüm Amerikan şirket ve malları kamulaştırılmış, gelirin ülke çapında eşit dağılmasına yönelik ekonomik reformlara gidilmiş. Ancak büyük yaralar alan ekonomi hiçbir zaman toparlayamamış, hatta anca Sovyetler Birliği’nin desteği ile ayakta kalmış ve 1991’de SSCB’nin yıkılışı ile Küba’da büyük bir ekonomik kriz başlamış. Küba’da bu kriz dönemi “özel dönem” diye adlandırılıyor. Ekonomi %60 küçülmüş ve daha da vahimi ortalama bir Kübalı vücud ağırlığının %30’unu kaybetmiş! Kasaları boşalan devlet gıda desteğini bile yapamaz olmuş ve insanlara karne ile dağıtılan ürünler neredeyse yarı yarıya kesintiye uğramış (bugün de hala bu kesinti devam ediyor). Daha sonra Venezuela devlet başkanı Chavez’in olaya dahil olması ile işler yavaş yavaş toparlamaya başlamış. Gerçi şimdi de Venezuela’nın durumu ortada. Biz ilk defa 15 sene önce Küba’ya gittiğimizde sokaktaki her kadın çocuğuna süt tozu almamız için önümüzü kesip kolumuza giriyordu. Şimdiyse hala Kübalıların bir sürü (hatta çoook) ihtiyaçları var ama gördüğümüz tablo eskisiyle kıyas kabul etmez.  Artık Chavez ve Fidel ölmüş olsalar da iki ülke hala politik ve ekonomik olarak çok sıkı fıkı.