O annelere erken emeklilik hakkı!

1 Ekim 2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun en takdire şayan hükümlerinden birini, başkasının bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuğu bulunan annelere erken emeklilik hakkı getirmesi oluşturuyor. Kanuna göre, ağır engelli çocuk annesi 4/a (SSK),4/b (BAĞ-KUR) veya 4/c’li (Emekli Sandığı) olarak sigortalı bir işte çalışıyorsa veya isteğe bağlı sigortası varsa, yurt dışı borçlanması yapmışsa erken emeklilik hakkından yararlanabilir.

Ağır engelli çocuğu bulunan annelerin sigortalılıkta geçen hizmetlerine, dörtte bir oranında süre ilave edilir. İlave süre dolayısıyla hem emekli aylıkları artar, hem de yaş haddinden indirim yapılır.

Emeklilik başvurusu yaptığı tarihte toplam 6500 prim günü bulunan bir kadını ele alalım. Ağır engelli raporu alındıktan sonra bu anne beş yıl, yani 1600 gün çalışmış ise prim günlerine 400 gün ilave edilir ve emekli aylığı 6500 gün yerine 6900 gün üzerinden bağlanır. Emeklilik yaşından da 400 gün indirim yapılır. Böylece, normal emeklilik süresinden 400 gün daha erken emekli olurlar. 

Ağır engelli çocuğu bulunan anne aynı zamanda fiili hizmet süresi zammına (yıpranmaya) tabi bir işte çalışıyorsa, örneğin asker veya polis ise hem engelli çocuğundan dolayı, hem de mesleğinden dolayı sağlanan yıpranma hakkından yararlanır.

Bu haktan yararlanabilmek için, çocuğun başkasının bakımına muhtaç derecede ağır engelli olduğuna dair sağlık kurulu raporu alınması gerekiyor. Ne kadar süre erken emekli olunacağının hesabında rapor tarihi belirleyici. Çocuğunun ağır engelli olduğuna dair rapor almak isteyen anneler, en son çalışmalarının geçtiği sosyal güvenlik il müdürlüğüne veya sosyal güvenlik merkezine başvurmalı. Hastaneye sevk, bu birimlerce gerçekleştiriliyor.

Birden fazla ağır engelli çocuğu bulunanlar, her iki çocuk için ayrı ayrı rapor almalı. Rapor için başvurulan tarihte aktif sigortalı olarak çalışma şartı bulunmuyor.

Ağır engelli çocuğu bulunan annelerin 1 Ekim 2008 tarihinden sonraki hizmet sürelerine veya isteğe bağlı sigorta primi ödemelerine bakılıyor. Bu tarihten önceki hizmetler için erken emeklilik hakkından yararlanılamıyor.

Çalışmakta iken rapor alan anne rapor tarihinden; çocuğun engelli olduğuna dair önceden raporu bulunan anneler ise işe giriş tarihinden itibaren bu haktan yararlanmaya başlar. Toplam hizmete ilave edilen ve emeklilik yaş haddinden indirilen süre, engelli çocuğun yaşadığı sürede geçen çalışmalara göre belirlenir. Çocuğun ölüm tarihinden sonra anneye ilave bir hizmet verilmez.

Evlat edinen anneler de yararlanır

Kendisi veya eşiyle birlikte evlat edindiği ağır engelli çocuğu bulunan anneler de erken emeklilik hakkından yararlanabilir. Bunların erken emeklilik hakkı hesaplanırken, evlat edinme tarihleri dikkate alınır.

Bir çocuk için hak tanınıyor

Birden fazla ağır engelli çocuğu bulunan anneler, her iki çocuk için de rapor almak zorunda ancak yalnızca bir çocuk için erken emeklilik hakkından yararlanabilirler. Çocuklardan biri yaşamını yitirirse hakkı diğer çocuk üzerinden devam eder.

Çocuğu sürekli ve yatılı olarak korunma, bakım ve rehabilitasyon merkezlerinde kalan anneler erken emeklilik hakkından yararlanamaz.

Engelli çocuğu çalışan annelerin durumu

Ağır engelli çocuğun 4/a, 4/b veya 4/c kapsamında sigortalı olarak çalışmaya başlaması halinde, malûl olup olmadığının tespiti için yeniden rapor alınması gerekir. Ağır engelli olduğu yeni raporda da teyit edilen çocukların anneleri, ilave süreden yararlanmaya devam ederler. İsteğe bağlı sigorta yaptırılan çocuklar için yeniden rapor alınması gerekmez.

Ağır engelli raporu kimlere verilir?

Başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli olunduğuna dair rapor şu kişilere verilir:

İki kol ve iki bacak felci

Belden aşağısının tutmaması

Sadece kolların ya da bacakların hareket ettirilememesi

Vücudun tek tarafının hareket ettirilememesi

Merkezi sinir sisteminin sfinkter bozuklukları ile birlikte olan diğer hastalık ve arızalar

Süreli veya sürekli ruh sağlığı ve hastalıkları kliniğinde kalmayı gerektiren ve tedavi edilemeyen psikotik hastalıklar

İki gözde yüzde yüz (tam) görme kaybı

İki elin kaybı

Bir kolun omuzdan ve bir bacağın kalçadan kaybı

Her iki bacağın alttan en az 1/3’ünün kaybı

Tedavisi olanaksız bir hastalıktan ileri gelen ağır beslenme bozuklukları ve kaşeksiler (Aşırı kilo kaybı)

Bu hastalık ve arızalar dışında kaldığı halde tedavi edilemeyen, başka birinin sürekli bakımına muhtaç olan ağır hastalık ve arızalar